Ela
New member
Edimsel Davranış Nedir?
Edimsel davranış, bireylerin çevresel faktörlere ve etkileşimlere bağlı olarak gösterdikleri, sonuçları tarafından şekillendirilen davranışlardır. Bu terim, davranışçı psikolojinin temel ilkelerinden biri olan ve B.F. Skinner tarafından geliştirilen edimsel koşullanma (operant conditioning) kavramına dayanmaktadır. Edimsel davranışlar, bireyin çevresindeki ödül veya cezalara yanıt olarak meydana gelir ve davranışın tekrarlanma olasılığı, sonuçların türüne bağlı olarak artar veya azalır.
Edimsel davranışlar, bireylerin davranışlarının çevresel etkilerle değişebileceğini ve bu davranışların belirli sonuçlara göre şekillendiğini vurgular. Örneğin, bir kişi ödüllendirildiğinde bir davranışı tekrar etmeye eğilimli olurken, ceza uygulandığında o davranışı azaltabilir.
Edimsel Davranışın Özellikleri
Edimsel davranışların bazı temel özellikleri bulunmaktadır:
1. Çevresel Etkilerle Şekillenen Davranışlar: Edimsel davranışlar, çevreyle olan etkileşimlere dayanır. Bu etkileşimler, ödüller veya cezalar şeklinde olabilir. Ödüller, bireyin istediği davranışları tekrar etme olasılığını artırırken, cezalar bu olasılığı azaltır.
2. İçsel Motive Edici Faktörler: Edimsel davranışlar, bireylerin içsel motivasyonlarıyla da şekillenebilir. İnsanlar, çevrelerinden aldıkları ödüller veya cezalarla, kendilerini içsel olarak tatmin edebilirler.
3. Davranışın Değişmesi ve Sürekliliği: Edimsel davranışlar, tekrarlanan ödüller veya cezalarla değişebilir ve zaman içinde pekiştirilebilir. Davranışın sürekli olması, aynı ödüllerin ya da cezaların düzenli olarak uygulanmasına bağlıdır.
4. Davranışın Sonuçlarıyla İlişkisi: Edimsel davranışların en temel özelliği, davranışların sonuçlarının, bu davranışların gelecekteki tekrarını etkileyebilmesidir. Eğer bir davranış olumlu sonuçlar doğurursa, o davranışın tekrar edilme olasılığı artar.
Edimsel Davranış Örnekleri
Edimsel davranışlar, hayatın her alanında gözlemlenebilir. İşte bu tür davranışlara örnekler:
1. Öğrencinin Sınıfta Başarı Gösterdiğinde Ödül Alması: Bir öğrenci, sınıfta başarılı bir şekilde soruları yanıtladığında öğretmen tarafından övgü alır veya ödüllendirilir. Bu ödül, öğrencinin gelecekte benzer davranışları tekrarlamasını sağlar. Ödül, davranışı pekiştirir.
2. Bir Çocuğun İyi Davranışlarından Sonra Anne-Babasının Övgüde Bulunması: Bir çocuk, ev işlerine yardımcı olduğunda ya da arkadaşlarıyla iyi geçindiğinde ailesi tarafından takdir edilirse, bu tür davranışların daha sık tekrar edilme olasılığı artar.
3. Çalışanın Verimli Çalışması Sonrasında Prim Alması: Bir çalışan, işyerindeki görevlerini başarıyla tamamladığında patronu tarafından prim veya terfi ile ödüllendirilir. Bu ödül, çalışanın gelecekteki verimliliğini artırmak için bir motivasyon kaynağı sağlar.
4. Hayvanların Eğitimi ve Pekiştirme: Bir köpek eğitmeni, köpeğin belirli bir komutu doğru bir şekilde yerine getirdiğinde ona ödül verir. Bu ödül, köpeğin doğru davranışları tekrarlama olasılığını artırır. Örneğin, "otur" komutunu yerine getiren köpek, ödül mamaları ile pekiştirilir.
5. Bir Bireyin Ağız Temizliği İçin Ödüllendirilmesi: Bir kişi, dişlerini düzenli olarak fırçaladığında, kendi sağlığını ödüllendirerek, bu sağlıklı alışkanlıkları sürdürmeye devam edebilir.
6. Sigara İçmeyi Bırakan Kişiye Sağlıkta Gelişmelerin Takdiri: Bir kişi, sigara içmeyi bıraktığında, sağlık durumu gözle görülür şekilde iyileşebilir. Bu sağlık iyileşmeleri, sigara içmeyi bırakmanın pekiştirilmiş bir ödülü haline gelir. Kişi, sigarasız yaşamını sürdürme kararlılığını artırabilir.
Edimsel Davranışların Pekiştirilmesi
Edimsel davranışlar, pekiştirilerek devam ettirilebilir. Pekiştirme, bir davranışın sıklığını artırma amacı güder. Bu pekiştirme, iki şekilde gerçekleşebilir: olumlu pekiştirme ve olumsuz pekiştirme.
1. Olumlu Pekiştirme: Olumlu pekiştirme, istenen bir davranışın hemen sonrasında ödüllendirilmesidir. Örneğin, bir öğrenci ders çalıştıktan sonra öğretmeninden övgü alır veya bir çalışan, işini zamanında tamamladığında ödüllendirilir.
2. Olumsuz Pekiştirme: Olumsuz pekiştirme, rahatsız edici bir durumun ortadan kaldırılması ile ödüllendirmedir. Bir öğrenci, ödevini zamanında teslim ettiğinde öğretmeni, öğrenciyi cezalandırmaktan vazgeçebilir veya bir çalışan, iş yerindeki baskıdan kurtulduğunda rahatlamış hissedebilir.
Edimsel Davranışın Uygulama Alanları
Edimsel davranışların geniş bir uygulama alanı vardır. Bu davranışları hem bireyler hem de toplumlar üzerinde gözlemlemek mümkündür. Eğitim, iş dünyası, hayvan eğitimi ve psikoterapi gibi birçok alanda edimsel davranışlar yaygın olarak kullanılır.
1. Eğitim Alanında Edimsel Davranışlar: Okullarda, öğrencilerin öğrenme süreçlerinde ödül ve ceza sistemleri sıkça kullanılmaktadır. Öğrencilere başarılı olduklarında ödüller verilmesi, onların daha çok öğrenmelerine katkı sağlar.
2. İş Dünyasında Edimsel Davranışlar: Çalışanların performanslarını artırmak için ödül ve prim sistemleri yaygın olarak kullanılır. Çalışanlar, işlerini daha verimli yaparak ödüllendirilir ve bu da onların işlerine olan bağlılıklarını artırır.
3. Hayvan Eğitimi: Edimsel davranışlar, hayvan eğitimi alanında da kullanılır. Ödüller, hayvanların öğrenme sürecini hızlandırırken, doğru davranışları pekiştirir.
4. Psikoterapi: Psikoterapide, özellikle davranışçı terapilerde, edimsel davranışlar bireylerin istenmeyen davranışlarını değiştirmek amacıyla kullanılır. Örneğin, bir kişi anksiyete ile ilgili davranışlarını değiştirmek için pekiştirme yöntemleri kullanabilir.
Sonuç
Edimsel davranışlar, insanların ve diğer canlıların çevreleriyle etkileşimleri sonucu şekillenen ve ödüller ya da cezalarla pekiştirilen davranışlardır. Bu tür davranışların pekiştirilmesi, bireylerin davranışlarını değiştirmede etkili bir yöntemdir. Eğitim, iş dünyası, hayvan eğitimi ve terapiler gibi birçok farklı alanda edimsel davranışlar kullanılmaktadır. Ödüller ve cezalar, davranışların sıklığını artırarak, toplumda istenen davranışları teşvik eder ve bu da bireylerin yaşam kalitesini iyileştirebilir.
Edimsel davranış, bireylerin çevresel faktörlere ve etkileşimlere bağlı olarak gösterdikleri, sonuçları tarafından şekillendirilen davranışlardır. Bu terim, davranışçı psikolojinin temel ilkelerinden biri olan ve B.F. Skinner tarafından geliştirilen edimsel koşullanma (operant conditioning) kavramına dayanmaktadır. Edimsel davranışlar, bireyin çevresindeki ödül veya cezalara yanıt olarak meydana gelir ve davranışın tekrarlanma olasılığı, sonuçların türüne bağlı olarak artar veya azalır.
Edimsel davranışlar, bireylerin davranışlarının çevresel etkilerle değişebileceğini ve bu davranışların belirli sonuçlara göre şekillendiğini vurgular. Örneğin, bir kişi ödüllendirildiğinde bir davranışı tekrar etmeye eğilimli olurken, ceza uygulandığında o davranışı azaltabilir.
Edimsel Davranışın Özellikleri
Edimsel davranışların bazı temel özellikleri bulunmaktadır:
1. Çevresel Etkilerle Şekillenen Davranışlar: Edimsel davranışlar, çevreyle olan etkileşimlere dayanır. Bu etkileşimler, ödüller veya cezalar şeklinde olabilir. Ödüller, bireyin istediği davranışları tekrar etme olasılığını artırırken, cezalar bu olasılığı azaltır.
2. İçsel Motive Edici Faktörler: Edimsel davranışlar, bireylerin içsel motivasyonlarıyla da şekillenebilir. İnsanlar, çevrelerinden aldıkları ödüller veya cezalarla, kendilerini içsel olarak tatmin edebilirler.
3. Davranışın Değişmesi ve Sürekliliği: Edimsel davranışlar, tekrarlanan ödüller veya cezalarla değişebilir ve zaman içinde pekiştirilebilir. Davranışın sürekli olması, aynı ödüllerin ya da cezaların düzenli olarak uygulanmasına bağlıdır.
4. Davranışın Sonuçlarıyla İlişkisi: Edimsel davranışların en temel özelliği, davranışların sonuçlarının, bu davranışların gelecekteki tekrarını etkileyebilmesidir. Eğer bir davranış olumlu sonuçlar doğurursa, o davranışın tekrar edilme olasılığı artar.
Edimsel Davranış Örnekleri
Edimsel davranışlar, hayatın her alanında gözlemlenebilir. İşte bu tür davranışlara örnekler:
1. Öğrencinin Sınıfta Başarı Gösterdiğinde Ödül Alması: Bir öğrenci, sınıfta başarılı bir şekilde soruları yanıtladığında öğretmen tarafından övgü alır veya ödüllendirilir. Bu ödül, öğrencinin gelecekte benzer davranışları tekrarlamasını sağlar. Ödül, davranışı pekiştirir.
2. Bir Çocuğun İyi Davranışlarından Sonra Anne-Babasının Övgüde Bulunması: Bir çocuk, ev işlerine yardımcı olduğunda ya da arkadaşlarıyla iyi geçindiğinde ailesi tarafından takdir edilirse, bu tür davranışların daha sık tekrar edilme olasılığı artar.
3. Çalışanın Verimli Çalışması Sonrasında Prim Alması: Bir çalışan, işyerindeki görevlerini başarıyla tamamladığında patronu tarafından prim veya terfi ile ödüllendirilir. Bu ödül, çalışanın gelecekteki verimliliğini artırmak için bir motivasyon kaynağı sağlar.
4. Hayvanların Eğitimi ve Pekiştirme: Bir köpek eğitmeni, köpeğin belirli bir komutu doğru bir şekilde yerine getirdiğinde ona ödül verir. Bu ödül, köpeğin doğru davranışları tekrarlama olasılığını artırır. Örneğin, "otur" komutunu yerine getiren köpek, ödül mamaları ile pekiştirilir.
5. Bir Bireyin Ağız Temizliği İçin Ödüllendirilmesi: Bir kişi, dişlerini düzenli olarak fırçaladığında, kendi sağlığını ödüllendirerek, bu sağlıklı alışkanlıkları sürdürmeye devam edebilir.
6. Sigara İçmeyi Bırakan Kişiye Sağlıkta Gelişmelerin Takdiri: Bir kişi, sigara içmeyi bıraktığında, sağlık durumu gözle görülür şekilde iyileşebilir. Bu sağlık iyileşmeleri, sigara içmeyi bırakmanın pekiştirilmiş bir ödülü haline gelir. Kişi, sigarasız yaşamını sürdürme kararlılığını artırabilir.
Edimsel Davranışların Pekiştirilmesi
Edimsel davranışlar, pekiştirilerek devam ettirilebilir. Pekiştirme, bir davranışın sıklığını artırma amacı güder. Bu pekiştirme, iki şekilde gerçekleşebilir: olumlu pekiştirme ve olumsuz pekiştirme.
1. Olumlu Pekiştirme: Olumlu pekiştirme, istenen bir davranışın hemen sonrasında ödüllendirilmesidir. Örneğin, bir öğrenci ders çalıştıktan sonra öğretmeninden övgü alır veya bir çalışan, işini zamanında tamamladığında ödüllendirilir.
2. Olumsuz Pekiştirme: Olumsuz pekiştirme, rahatsız edici bir durumun ortadan kaldırılması ile ödüllendirmedir. Bir öğrenci, ödevini zamanında teslim ettiğinde öğretmeni, öğrenciyi cezalandırmaktan vazgeçebilir veya bir çalışan, iş yerindeki baskıdan kurtulduğunda rahatlamış hissedebilir.
Edimsel Davranışın Uygulama Alanları
Edimsel davranışların geniş bir uygulama alanı vardır. Bu davranışları hem bireyler hem de toplumlar üzerinde gözlemlemek mümkündür. Eğitim, iş dünyası, hayvan eğitimi ve psikoterapi gibi birçok alanda edimsel davranışlar yaygın olarak kullanılır.
1. Eğitim Alanında Edimsel Davranışlar: Okullarda, öğrencilerin öğrenme süreçlerinde ödül ve ceza sistemleri sıkça kullanılmaktadır. Öğrencilere başarılı olduklarında ödüller verilmesi, onların daha çok öğrenmelerine katkı sağlar.
2. İş Dünyasında Edimsel Davranışlar: Çalışanların performanslarını artırmak için ödül ve prim sistemleri yaygın olarak kullanılır. Çalışanlar, işlerini daha verimli yaparak ödüllendirilir ve bu da onların işlerine olan bağlılıklarını artırır.
3. Hayvan Eğitimi: Edimsel davranışlar, hayvan eğitimi alanında da kullanılır. Ödüller, hayvanların öğrenme sürecini hızlandırırken, doğru davranışları pekiştirir.
4. Psikoterapi: Psikoterapide, özellikle davranışçı terapilerde, edimsel davranışlar bireylerin istenmeyen davranışlarını değiştirmek amacıyla kullanılır. Örneğin, bir kişi anksiyete ile ilgili davranışlarını değiştirmek için pekiştirme yöntemleri kullanabilir.
Sonuç
Edimsel davranışlar, insanların ve diğer canlıların çevreleriyle etkileşimleri sonucu şekillenen ve ödüller ya da cezalarla pekiştirilen davranışlardır. Bu tür davranışların pekiştirilmesi, bireylerin davranışlarını değiştirmede etkili bir yöntemdir. Eğitim, iş dünyası, hayvan eğitimi ve terapiler gibi birçok farklı alanda edimsel davranışlar kullanılmaktadır. Ödüller ve cezalar, davranışların sıklığını artırarak, toplumda istenen davranışları teşvik eder ve bu da bireylerin yaşam kalitesini iyileştirebilir.