John McPhee yeni ‘yaşlı insanlar projesi’ ‘Tabula Rasa’yı tartışıyor

Mart ayında 92 yaşına giren John McPhee, bir süre yazmaya ve nefes almaya devam etmek istiyor. Çok eski, çok uzun süredir gazeteci olan canlı yeni koleksiyonu “Tabula Rasa”da, “eski insan projeleri” hakkında yazıyor, son başlangıçtan çok daha yakın olduğunda yapmak zorunda hissettiğimiz türden şeyler. En sevdiği örnek, “Huckleberry Finn’in Maceraları” yazarının 70’lerinde dikte ettiği Mark Twain’in otobiyografisidir. Bu tür projeler, diye yazıyor McPhee, bize amaç veriyor. “Yaşlı insanlar projeleri yaşlıları yaşlı tutar” diye yazıyor. “Öldüğünüzde artık yaşlı değilsiniz. Mark Twain onunla kalsaydı, bugün hayatta olacaktı.

“Tabula Rasa” keyifli bir yaşlılar projesidir. Bunlar, 1965’ten beri New Yorker’da kadrolu yazar olarak çalışan McPhee’nin bir türlü yazmaya başlamadığı öyküler ve kitaplar için eskizler, anekdotlar ve fikirler. 1999’da Pulitzer ödüllü derin jeoloji araştırması “Annals of the Former World” veya “The Pine Barrens” için hammaddeleri bulamazsınız. Büyük ölçüde hikayeli New Yorker editörü William Shawn altında çalışan McPhee, tutkuları ve takıntıları hakkında uzun uzun ama edebi bir kesinlikle yazarak derginin destansı hikaye parametrelerinden tam olarak yararlandı.

“Tabula Rasa” daha mütevazı ikramlar sunuyor. McPhee’nin İspanya’da bir barda Hemingway’in karşısında oturduğuna yemin edebileceği zamanların ve emekli olacak kadar zengin olan ama yazarlar yazdığı için emekli olamayan romancı Peter Benchley’le (“Jaws”) arkadaşlığının anıları gibi. . McPhee, kestirmeden gitmenin – esasen bir noktadan diğerine mümkün olan en kısa mesafeyi aşmanın – zevklerini anlatıyor. Her fırsatta spor etkinliklerini sekteye uğratan TV molalarındaki çıldırtıcı, sponsor kaynaklı artış hakkında yazıyor.

McPhee, tutkulu bir basketbol ve lakros hayranı olmaya devam ediyor, ancak şiddetli glokomu onu bir zamanlar yaptığı gibi izlemekten ve Princeton Üniversitesi’nde son derece etkili gazetecilik derslerini vermekten alıkoyuyor (fakülteden emekli olmamasına rağmen, yönetimde aktif kalmaya devam ediyor) .

McPhee’nin not defterlerini rastgele boşaltma alıştırmasının, çoğu yazarın tamamen biçimlendirilmiş projelerinden daha keyifli bir okuma olduğunu kanıtlaması çok etkileyici. Görünüşe göre bu zevk tamamen bize ait değil. “Tabula Rasa”yı yazarken, artık genellikle yaratıcı kurgu dışı olarak adlandırılan bir efsane olan McPhee, uzun bir yaşama yol açabilecek başka bir niteliğin yenilenmesini buldu: eğlence.

Memleketi Princeton, NJ’den telefonla, “Bu parçaları yapmak eğlenceli ve yazmak eğlenceli değil ya da eskiden değildi” diyor, “50 yıl boyunca eğlenceli değildi. Genelde bu konuda gerginsin ve kendinden şüphe ediyorsun. Yapmasaydınız, kendi parçalarınızı düzenleyemez, yaptığınız işi değerlendiremezdiniz.

“Her gün bir şeylerin nasıl gittiğine dair gergin endişe, bölgeye uyuyor ve bence bu önemli,” diye devam ediyor. “Ama bu parçalar için doğru değil. Çok kısalar. Ne olduğunu anlamadan bir tarafa girip diğer taraftan çıkıyorsunuz. Daha önce orada olan huysuz huysuzla çok hoş ve mutlak bir tezat oldu.

McPhee’nin duyguları, Dorothy Parker’a atfedilen eski bir espriyi akla getiriyor: “Yazmaktan nefret ediyorum, yazmayı seviyorum.” Aksine, her zaman neşeli bir deneyim olmuştur. Okumak McPhee, konu ister bilimden hoşlanmayan meslekten olmayan biri için bile heyecan verici bulduğu jeoloji olsun, ister McPhee’nin 1965’te New Yorker için profilini çıkardığı eski Princeton basketbol yıldızı ve ABD’li senatör Bill Bradley – ve hala sevgili bir arkadaş.

McPhee, tüm zamanların en büyük genel yazarlarından biri, tutkusu ve ilgisi onu hareket ettirdiği sürece hemen hemen her konuda şehre gidebilen bir yazar. “Kendi kendinize ‘Bu gerçekten ilginç’ diyorsunuz” diye açıklıyor. “Pekala, o zaman arkamı dönüp sana anlatmak istiyorum. Ve küçük bir çocukken bu benim için geçerliydi. Eve gidip abime ve kız kardeşime bir şeyler rapor ederdim ve onların da söylemem gereken şeyle ilgilenmelerini istedim.

Ama hiçbir zaman uydurmaya pek başvurmadı. Hikaye anlatmaya gelince, o her zaman “Dragnet”teki Joe Friday gibiydi. Küçük, şiirsel ayrıntılarla işlenmiş olsa da, sadece gerçekler. “Büyüleyici bulduğum şeyi aktarmakla ilgileniyorum.”

McPhee, “Tabula Rasa”nın (Latince “temiz sayfa” anlamına gelen) ikinci cildi üzerinde şimdiden yoğun bir şekilde çalışıyor. “Şimdi, henüz kimsenin görmediği yaklaşık 25.000 kelimelik bir şeye sahibim” diyor. “Başka bir deyişle, hala işin başındayım. Ve 2. Cilt, 3. Cilt ve 4. Cilt için bir sözleşmem var. Buradaki fikir, ben asla ölmem, anlıyor musun?

McPhee’nin yaklaşımı, yazarın ölümsüzlüğü fikrine dokunaklı bir dönüş. Büyüklerin -Shakespeare, Toni Morrison, Cormac McCarthy- sonsuza dek yaşamasına izin veren şeyin çalışmanın dayanıklılığı olduğunu düşünme eğilimindeyiz. McPhee için bu, yaratma onu bir yıl daha zorlayan işin, başka bir kitap (32 ve devam ediyor), başka bir cümle.

Fikir şu ki, o asla ölmez, anlıyor musun? Şimdiye kadar hem onun hem de bizim için işler yolunda gitti.

Vognar, Houston’da yaşayan bir serbest yazardır.