İnceleme: Susanna Moore’un yeni tarihi romanı ‘Kayıp Karısı’

Susanna Moore’un 1995 tarihli “In the Cut” adlı romanında Frannie Avery, bir dalış barının bodrum katında banyo ararken, seks eyleminde bulunan bir erkek ve kadına rastlar. Gözlüklerini takmamasına rağmen kadının kızıl saçlı ve boyalı tırnakları olduğunu ve adamın bileğinin iç tarafında bir kürek dövmesi olduğunu görmeyi başarır. Daha sonra kızıl saçlı kadın ölü bulunur ve bir polis ona mahallede şüpheli bir şey fark edip etmediğini sorar. O da o kürek dövmesine sahip.

Frannie tüm bunları Frannie bir yazar olduğu için fark eder; aslında yaratıcı yazarlık öğretiyor. Moore aynı zamanda bir yazar ve öğretmendir. Yedi romanın yazarı olan Moore, bu bahar bir başka romanıyla bizi onurlandırıyor: Tüm insan davranışlarının altında yattığına inandığı gizli şiddete ustaca yaklaşımının yeni ve hoş bir göstergesi olan “Kayıp Karı”.

Roman, 1862 Sioux Ayaklanması sırasında Mdewakanton savaşçıları tarafından kaçırılan Sarah F. Wakefield’ın gerçek hikayesine dayanıyor. Wakefield da bir yazardı. 1864’te “Sioux Teepees’de Altı Hafta: Kızılderili Esaretinin Öyküsü” başlığı altında çektiği çetin sınavın bir açıklamasını yayınladı. Wakefield, Frannie ve Moore – tüm yazarlar ve ayrıca tüm kadınlar. Hepsi erkeklerin fark etmediği şeyleri fark eder.

Moore’un, kimin sorduğuna bağlı olarak Meg Ryan’ın kariyerini mahvetmiş ya da mahvetmemiş olabilecek bir film uyarlamasına yol açan en beğenilen romanı “In the Cut” bir tür kara film. Bugünkünden daha tehlikeli bir New York şehrinde geçer ve neredeyse her erkek olası bir tehdit olarak görünür. Frannie, Det’teki kılıfı fark eder. Malloy’un bileği. Pantolonunun nasıl oturduğunu fark eder. Barda erkeklerin ona nasıl baktığını fark eder. Broadway’de yürürken, arkasındaki en ufak sesi fark eder.

“Kayıp Karısı” kendi türünde bir suç hikayesidir. Tacizci bir kocadan kaçan Sarah, küçük kızını terk eder ve Minnesota’da yeni bir hayat kurar. Batı’da adı yok. Geçmişe ihtiyacı yok. Bir koca bulur ve yerleşir. Ama her zaman omzunun üzerinden bakar. Kocasının laudanum bağımlılığını fark eder. Yıllık maaşlarını topraklarında bekleyen Sioux’lar arasında büyüyen huzursuzluğu fark eder.

Bu hipervijilans “kadın bakışı” olarak adlandırılabilir. Bu, travmanın açık bir sonucudur – kesinlikle kadınsı bir özellik, ancak öğrenilen bir özellik. Yani, Sarah Sioux’larla tanışana kadar.

Moore bir küçüklük ustasıdır. Aldatıcı derecede basit cümleleri gayzer gibidir. Altta çalkalanan enerji şiddetli, hayvani ve cinseldir. Bu romandaki akrobasi bana 1992 yapımı “The Last of the Mohicans” filminden bir uçurumun kenarında geçen, seçimlerin ve motivasyonların diyalog olmadan sadece bakışlar ve jestlerle aktarıldığı bir sahneyi hatırlattı. “Kayıp Karı”daki cinsel enerjiyi böyle okuyoruz. Hikayeyi duyduğunda Moore’un bu kitabı yazmak için harekete geçmesi beni şaşırtmadı. Sarah, şiddetli ayaklanma hakkında şunları söylüyor: “Her şey çok düzenli ve makul görünüyordu, tıpkı rüyalardaki olayların mantıklı görünmesi gibi.”

Wakefield, kendisinin ve çocuklarının hayatta kalmasının tek sebebinin Chaska adında bir Yerli adam olduğunu iddia etti. Moore’un kitabında da aynı adı taşıyor. Sarah için o onun “iyi Kızılderilisi”. Ona Sioux’ların onu ve çocuklarını öldürmek istediğini söyler, bu yüzden onu korumak için karısı olduğunu iddia eder. Nasıl tarif edildiğini okuyun. Kitaptaki tek bir karakter bile bu kadar ilgi görmüyor:

“Onu iki yıldır görmemiştim ama çok iyi hatırlıyordum. Ağzının sağ tarafından kulağına doğru uzanan, belki de bir buçuk inç uzunluğunda küçük bir yara izi vardı. Özellikle farklı ışıkta renk değiştiriyor gibi göründüğü için fark etmemek zordu. Sessiz doğası ve belli bir masum güzelliği nedeniyle beyaz kadınlar arasında favoriydi … Artık beyaz bayanlar için inek sağan narin çocuk değil, daha kalın ve daha güçlüydü. Sanki biri ya da bir şey onu yol boyunca yüzüstü bırakmış gibi, belli bir küçümseyici ciddiyetle daha ciddi.”

Arabaları bir hendeğe düşerek Sarah ve iki çocuğunu çamurlu bir nehre attığında, Chaska onları çıkarmak için atlar. Sarah, ona ilk kez gülümsediğini gördüğünü söyler. “Bakmıyorsun,” diyor, “çocuğun yüzünü siliyorsun.” Sonunda, Sarah da dikkat eden bir adamla tanışmıştır.

Ne yazık ki, tahmin edebileceğiniz gibi, Sarah ve Chaska’nın sonu pek iyi değil. Hüzünlü sonu okuyuculara bırakıyorum. Sarah, kendisini intikamcı Yerlilerden değil, kendisini ve çocuklarını kaçıran Yerlileri savunmasına şaşıran beyaz askerlerden koruması gerektiğini fark eder. “Askerler gün boyu bizi izlemek için toplanıyor, Kızılderili ile evlenen beyaz kadını görmek istiyor. Arada sırada biri bana ‘Sana ne yaptı hanımefendi?’ ve diğerleri gülüyor.”

Yıl 1862 ve elbette başka bir savaş var. Sarah’nın kocası savaş alanına gitmeye can atıyor. Yollarını ayırmadan önce, ayaklanma sırasında yok olan tüm eşyalarının değerlendirmesini yaparken, ona diğer birçok beyaz kadın tutsağın “hoşgörülü” olmadığını hatırlatır. “Güler deri ve mokasen giymeyi ve saçlarını örmeyi reddettiler ve Dakota’da onları esir alanlarla mutlu bir şekilde sohbet etmediler, ancak şimdi utanç ve onursuzlukla lekelenmemiş, sevgi dolu ailelerinin yanındalar.”

“‘Ama belki de hoşuna gitti,’ dedi.” Moore’un Wakefield’ın öyküsünü incelikli bir şekilde yeniden çalışmasının sonunda, Sarah’nın kocasının yeniden bölünmüş bir dünyanın akışına yerleştiği açık. Sarah için yeni hayatı daha yeni başlıyor.

Ferri, Womb House Books’un sahibi ve en son “Silent Cities San Francisco” kitabının yazarıdır.